Инвентаризация кезінде пайдалануға жарамсыз негізгі құралдар (НҚ) анықталуы мүмкін. Бұл объектілер физикалық немесе моральдық тұрғыда тозған, әрі қалпына келтіруге жатпайтын жағдайда болады. Мұндай НҚ-ны баланстан шығару және кәдеге жарату рәсімдерін қарастырайық.

НҚ-ны есептен шығару тәртібі

МСФО (IAS) 16-ға сәйкес, егер НҚ бұдан әрі пайдаланылмаса, экономикалық пайда әкелмесе немесе бүлінсе, жоғалса, физикалық немесе моральдық тозу жағдайында, мұндай НҚ есептен шығарылуға жатады.

ЖШС НҚ-ны есептен шығару жөніндегі комиссияны тағайындау үшін бұйрық шығарады. Комиссия келесі құжаттарды ресімдейді:

• НҚ есептен шығару себебін көрсететін бұйрық;
• Техникалық сараптама актісі.

Бухгалтерлік есепте НҚ-ны есептен шығару

НҚ-ны бухгалтерлік есепте есептен шығару келесі құжаттармен рәсімделеді:

• «Ұзақ мерзімді активтердің шығарылуын (есептен шығарылуын) рәсімдеу актісі» (ДА-3 нысаны);
• «Көлік құралдарын есептен шығару актісі» (ОС-2 нысаны, егер НҚ көлік құралдары болса).

Актілер ҚР ҚМ-нің 2012 жылғы 20 желтоқсандағы №562 бұйрығымен бекітілген.

Толық амортизацияланған НҚ-ны есептен шығару бухгалтерлік жазбада былай көрсетіледі:

Дт 2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы»Кт 2410 «Негізгі құралдар»

НҚ-ны кәдеге жарату

НҚ-ны кәдеге жарату үшін ұйым басшысы арнайы бұйрық шығарады және кәдеге жаратуға жауапты тұлғаны тағайындайды. Бұйрықта кәдеге жаратудың жүзеге асырылу тәсілі көрсетіледі — ұйымның өз күшімен немесе мамандандырылған компанияларға тапсыру арқылы.

Кәдеге жаратумен лицензиясы бар мамандандырылған ұйымдар айналысады. Мұндай компаниямен шарт жасасу қажет. Кейбір кәдеге жаратушы кәсіпорындар істен шыққан көлік құралдарын және жабдықтарды сатып алу қызметімен де айналысады, бұл жағдайда берілген объект үшін белгілі бір сома алуға болады.

Егер кәдеге жаратуды мамандандырылған компания жүргізсе, НҚ тапсыру қабылдау-тапсыру актісімен ресімделеді. Кейін кәдеге жаратушы кәсіпорын «Кәдеге жарату актісін» беруге міндетті.

Ескерту: егер кәдеге жаратылатын объект көлік құралы болса, оны кәдеге жаратуға берер алдында арнайы ХҚКО-да («Азаматтарға арналған үкімет» МК ҰАО) мемлекеттік тіркеуден шығару қажет.

Егер кәдеге жаратуды компанияның өзі жүзеге асырса, НҚ кәдеге жарату актісі «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» заңның 7-бабы 3-тармағы талаптарына сәйкес ресімделеді.

Демонтаж кезінде кейін пайдалануға болатын бөлшектер немесе қосалқы бөлшектер қалуы мүмкін. Мұндай бөлшектерді есепке алу үшін «Ұзақ мерзімді активтерді бөлшектеу және демонтаждау кезінде алынған қорларды кіріске алу актісі» толтырылады.

НҚ-ны есептен шығару немесе бухгалтерлік есеп пен салық салуға қатысты сұрақтарыңыз болса, тиісті мамандармен байланысуға болады.